Het vertaalproject van Radbouds gedicht Over de zwaluw mondt uit in een meertalig boek – Nederlands, Duits en bijdragen in Nedersaksische streektalen – dat vele eeuwen omvat. Niet alleen vanwege het meer dan duizend jaar oude gedicht.
Poëzie, kunst, natuur en cultuur vloeien samen in dit bijzondere boek, dat ook uit zal blinken in vorm en beeldmateriaal. Dichter, journalist en natuurkenner Grootendorst publiceert hierin een essay over zwaluwen in de poëzie. Kunsthistoricus Jaap Nijstad heeft zich voor deze publicatie verdiept in zwaluwen door de eeuwen heen en in de kunst en toont hiervan schitterende voorbeelden. Van Arend Heideman wordt een selectie opgenomen uit een indrukwekkende serie foto’s van boerenzwaluwen in zijn achterhuis van zijn eeuwenoude Gelselaarse boerderij, waarvoor nog een Bentheimer waterput prijkt met het jaartal 1575 erop.
Plan geboren op oude zwaluwenboerderij
Uit een bezoek van ‘platschriever’ Gerrit Klaassen uit Goor aan de zwaluwenboerderij van projectcoördinator Heideman ontstond het idee voor een Twentse vertaling van Radbouds gedicht. Enthousiast sloten andere liefhebbers zich snel aan: Sander Grootendorst (Duits), Sebastiaan Roes (Achterhoeks; te zien al via filmpje op deze site) en Willem Tjebbe Oostenbrink (Westerkwartiers). Even later volgden Carl-Heinz Dirks (in ’t Oostfreeske Platt), Hans Demming uit Münster (Übersetzung in münsterländisch-niederdeutschen Distichen), Annije Maria Brans (Drents), ds. Klaas G. Pieterman (variant ien t Hogelandsters) en Arne Lentföhr uut Lübeck (Holsteensk). Kroon op deze serie vormt de hertaling door leerlingen Latijn van het Marianum in Groenlo, onder leiding van docent dr. Ronald Blankenborg.
Al steun boek voor uitbouwen festival
Een belangrijk nevendoel van het boek Over de zwaluw is het verder uitbouwen van het grensoverschrijdende poëziefestival in Gelselaar. Om deze reden besloot de Stichting Fonds 1819 het vertaalproject in het voorstadium al te steunen. Dit wierp met deelnemers uit verschillende Nedersaksische delen van Duitsland aan de poëziewedstrijden in 2021 direct vruchten af. En Carl-Heinz Dirks uit Emden had in Gelselaar op 9 oktober de primeur met het voordragen van zijn Oostfriese vertaling.
Projectgroep vertaalinitiatief De hirundine
Het vertaalproject De hirundine heeft onderdak gevonden bij de Stichting Portfolio, die ook als uitgever zal optreden van het boek. De organisatie is in handen van zes personen: Sander Grootendorst, Arend Heideman, Gerrit Klaassen, Jaap Nijstad, Willem Tjebbe Oostenbrink en Sebastiaan Roes. Zij maken deel uit van de projectgroep die dit proces begeleidt en zorg draagt voor voorbereiding en uitvoering van de activiteiten in het teken van dit vertaalproject.
Gedicht Radboud over de zwaluw
Het thema ‘zwaluw’ voor het Gelselaarse poëziefestijn in 2021 leidde tot een uniek vertaalproject. Ontdekt werd dat deze vogel ook al voorkwam in een zeer oud gedicht van Nederlandse bodem: het in het Latijn geschreven Over de zwaluw van bisschop Radboud van Utrecht, die nauw verbonden was met Oost-Nederland.
Na meer dan duizend jaar inspireerde hij tot een uniek project: een serie vertalingen uit de grondtaal. Deze worden via de Stichting Portfolio gebundeld in een bijzonder boek. Zie het bericht EEUWEN OMVATTEND BOEK hierover op deze site.
Artikel classicus Veenman in Madoc
Classicus René Veenman schreef in jaargang 2005 van Madoc, tijdschrift over de Middeleeuwen, over Hebban olla vogala: “Het mogen dan de oudste dichtregels in de Nederlandse taal zijn, het is niet het oudste Nederlandse gedicht.”
“Al veel eerder werden er in Nederland gedichten geschreven”, merkte Veenman op, “maar dan in het Latijn, de gangbare taal voor wetenschap en literatuur in de Middeleeuwen. Die Latijnse poëzie is veel minder bekend. Zo komt het dat het gedicht Over de zwaluw van Radboud van Utrecht alleen bekend is bij enkele geleerden die zich met het middeleeuws Latijn bezighouden, terwijl het zeer goede papieren heeft om als het oudste Nederlandse gedicht te mogen worden bestempeld.”
Door Duitser ontdekt in Vaticaanse bibliotheek
Tot de Duitse historicus Ernst Ludwig Dümmler in 1876 in een Duits tijdschrift publiceerde over het 44 regels tellende gedicht De hirundine (Over de zwaluw) was het gedurende lange tijd onbekend. Het werd aangetroffen in een Vaticaanse bibliotheek. In het kleine oeuvre van Radboud neemt Over de zwaluw een unieke plaats in, omdat het als enige niet aan een kerkelijk of religieus onderwerp is gewijd.
Radboud werd geboren omstreeks het midden van de 9de eeuw, in de buurt van Namen. Toen in 899 bisschop Odilbold I van Utrecht overleed, volgde Radboud hem op. Hij resideerde niet in Utrecht, dat door de Vikingen was verwoest, maar in Deventer. Hij overleed in Ootmarsum op 29 november 917 en werd begraven in Deventer. De universiteit in Nijmegen is naar hem genoemd.